Val á sáðkorni vorið 2010

Val á sáðkorni vorið 2010
Jónatan Hermannsson
Landbúnaðarháskóla Íslands, Keldnaholti



Hverju á að sá og hvar?
Í stórum dráttum hentar sexraðabygg norðanlands en tvíraðabygg sunnanlands.  Þó er þessi skipting fjarri því að vera einhlít og stigsmunur er á.  Norðlægasti hluti landsins samkvæmt korninu eru Eyjafjörður, Þingeyjarsýslur og Fljótsdalshérað.  Eftir sama mælikvarða er miðja landsins vesturhluti Norðurlands, Vesturland allt, uppsveitir sunnanlands og Hornafjörður.  Hið eiginlega Suðurland eru lágsveitir Árness- og  Rangárvallasýslu og Skaftafellssýslur að mestu.
Nú henta hin ýmsu byggyrki misvel eftir jarðvegi.  Athyglisvert er, að þau yrki sem best standa sig í þungum jarðvegi, það er til dæmis framræstri mýri, eru þau sömu og henta best norðanlands.  Á sama hátt henta suðlæg yrki best í sandjörð.  Þannig geta yrkin farið yfir mörk milli landshluta.  Þetta er reynt að sýna hér í einfaldri töflu:



1. tafla.  Byggyrkjum raðað eftir viðbrögðum þeirra við náttúrufari og jarðvegsgerð.  Tölur eru fengnar úr tilraunum Rala/LbhÍ 2000─2009;  hæð og skrið einungis frá Korpu en þurrefni úr tilraunum víða um land.  Olavi hefur aðeins verið eitt ár í tilraunum en Erkki, Kunnari, Mitja og Pilvi þrjú ár, önnur yrki fjögur ár eða meira.

















































































































































 
Hentar á


Yrki
 
Þjóð-
erni

Hæð undir
ax, cm


Skrið í júlí

Þurrefni
v/skurð, %

Veðurþol
***mest


Hentar á
Norður- Tiril 6r nor.

99


16.


63


 


þyngstu

landi Erkki 6r fin.

96


16.


62


*


jörð

Judit 6r sæn.

95


16.


63


 


(mýri)

Olsok 6r nor.

103


18.


65


 

Pilvi 6r sæn.

98


16.


64


*

Lómur/Skúmur 6r ísl.

59


16.


59


***

Kunnari 6r fin.

95


17.


61


*

Kría 2r ísl.

81


15.


61


**

Olavi 6r fin.

100


19.


58


*

Filippa 2r sæn.

91


20.


56


**

Barbro 2r sæn.

93


20.


56


**


léttustu

Suður- Mitja 2r sæn.

85


20.


56


**


jörð

landi Saana 2r fin.

83


23.


56


***


(sandi)


     
En kornakrar verða ekki skornir allir í einu.  Til að nýta tækjabúnað, svo sem þreskivélar og þurrkstöðvar, þarf að búa svo um hnútana að kornskurðartíminn geti verið fjórar og helst sex vikur.  Undir það þurfa menn að búa sig þegar korn er valið í akra.  Best er ef bóndi hver velur í akra sína tvenns konar korn; annars vegar fljótþroska korn sem má þá vera viðkvæmt fyrir veðri því að það verður tekið snemma og hins vegar strásterkt korn sem má vera nokkuð seinþroska því að það þarf að standa fram á haust.


Byggyrki
Hér á eftir fylgir lýsing á þeim byggyrkjum sem mælt er með og vitað er að verða fáanleg vorið 2010.  Eitt yrki er horfið frá því í fyrra.  Það er íslenska yrkið Skegla.  Og eitt yrki er nýtt á listanum.  Það er finnska yrkið Olavi.  Yrkjunum verður lýst hér í sömu röð og í töflunni að ofan:


Tiril
Sexraðabygg, norskt, fljótþroska.  Tiril er sagt arftaki Arve sem hér var notað árum saman og yrkin eru ekki ólík.  Tiril hefur staðið sig misvel eftir árum.  Sjúkdómsþol Tiril er til dæmis ekki gott og í votviðrum  kemur það niður á útliti og uppskeru.  Tiril er norrænt yrki samkvæmt orðanotkun okkar og nýtur sín best á austanverðu Norðurlandi.

Erkki
Sexraðabygg, finnskt, fljótþroska.  Erkki hefur komið vel út einkum á austanverðu Norðurlandi.  Það er að vísu ívið seinna en Arve en líkist því yrki á margan hátt.  Erkki er vissulega viðkvæmt í veðrum en þolir þó veðrin heldur skár en sexraðayrki af sömu gerð.

Judit
Sexraðabygg, sænskt, fljótþroska.  Judit hefur reynst uppskerumikið, en þó tæpast eins fljótt til þroska og þau yrki, sem fljótust hafa verið talin.  Judit á fyrst og fremst heima á frjósömu landi, en hefur reynst miður á sandi.  Judit getur farið illa í haustveðrum, sem gerir eftir að kornið er orðið þroskað.  Þá hefur stöngullinn brotnað þvert um hnéð.  Þrátt fyrir þetta skal hér mælt með Judit til notkunar í þeim hluta landsins þar sem sexraðabygg á heima á annað borð.

Olsok
Sexraðabygg, norskt, fljótþroska, þrautreynt hérlendis.  Skríður ekki snemma en skilar oftast vel þurri uppskeru.  Eftir köld sumur er kornið þó stundum smátt.  Olsok hefur þótt standa sig vel á sendnu landi.  Hefur reynst sérlega vel á vestanverðu Norðurlandi, á Vesturlandi og líka í uppsveitum sunnanlands.  Olsok er aftur á móti varnarlaust gegn blaðsjúkdómum og verður þar að auki mjög hávaxið í frjósömu landi .  Af þeim orsökum báðum hefur Olsok stundum lagst illa í ökrum.

Pilvi
Sexraðabygg, sænskt, miðlungi fljótþroska.  Áberandi einkenni er að axið drúpir og ber þá hnakkann hæst.  Pilvi er ekki alveg eins fljótþroska og hliðstæð yrki, en stendur nokkuð vel í haustveðrum, líklega einmitt vegna þess.

Lómur og Skúmur
Sexraðabygg, íslenskt, tvö yrki hvort öðru líkt, lágvaxin og strásterk.  Líklega verður Lómur einn á markaði næstu tvö ár en Skúmur úr því.  Þessi yrki eru sexraða, miðlungi fljótþroska og halda títunni ávallt.  Axið þornar því seint og getur orðið erfitt að skera kornið milli skúra.  Þessi yrki hafa hvorki sést leggjast né heldur hafa þau brotnað.  Þau hafa jafnan skilað góðri uppskeru en kornið getur verið nokkuð smátt.  Þau eru til þess gerð að standa af sér öll veður fram á haust.

Kunnari
Sexraðabygg, finnskt, miðlungi fljótþroska.  Kunnari er svipað Erkki en er ívið seinna til þroska.  Það hefur gefið mikla uppskeru í góðum árum og virðist ekki eins viðkvæmt í veðrum og sum önnur sexraðayrki..

Kría
Tvíraðabygg, íslenskt, miðlungi fljótþroska.  Kría hentar til notkunar víða um land síst þó á austanverðu Norðurlandi.  Víðast er Kría valin vegna öryggis, þó er það gert á mismunandi forsendum eftir landshlutum.  Norðanlands stendur Kría betur en sexraðayrkin og þar er henni sáð með það í huga að láta hana standa fram eftir hausti.  Sunnanlands er Kría mun fljótari til þroska en þau tvíraðayrki sem þar er um að velja.  Þar hefja menn kornskurð á Kríu.

Olavi
Sexraðabygg, finnskt, seinþroska af sexraðayrki að vera, nokkuð hávaxið.  Olavi er ennþá lítið reynt hérlendis en getur greinilega gefið mikla uppskeru.  Virðist henta best á sandjörð.

Filippa
Tvíraðabygg, sænskt, tiltölulega seinþroska, þrautreynt hérlendis.  Þolir súra jörð.  Á best heima á framræstum mýrum sunnan til á landinu og er afar vinsælt í þeim landshluta en hentar alls ekki norðanlands.  Filippa ber stórt og fallegt korn og gefur oft ágæta uppskeru.  Í haustrigningum hallast Filippa en brotnar ekki og yfirleitt tekst að skafa hana upp.  Korn af henni fer því sjaldan forgörðum.

Barbro
Tvíraðabygg, sænskt, tiltölulega seinþroska.  Barbro hefur reynst nokkuð vel sunnanlands en miður annars staðar.  Yrkið er hávaxið af tvíraðabyggi að vera og getur gefið mikla uppskeru í góðum árum en stendur ekki haustveðrin af sér á sama hátt og

Mitja
Tvíraðabygg, sænskt, tiltölulega seinþroska.  Mitja minnir nokkuð á Filippu, en er þó ívið lægra á vöxt.  Mitja hefur staðið vel í haustveðrum og hentar til ræktunar syðst á landinu.

Saana
Tvíraðabygg, finnskt, seinþroska.  Saana er einstaklega strásterkt og fallegt yrki og stendur vel langt fram eftir hausti.  Saana þarf langan vaxtartíma en þolir líka haustveðrin flestum yrkjum betur.  Því er kjörið að sá því sunnanlands þar sem líkur eru á, að korn verði ekki skorið fyrr en seint að hausti.

back to top